گرگ‌ها مفیدند یا مضر

آنها گاهی به گله گوسفندان حمله ور می‌شوند اگر چوپان مسلح نباشد با چوب به مصافشان می‌رود گاهی هر دویعنی هم چوپان و هم گرگ زخمی می‌شوند وتعدادی گوسفند هم تلف می‌شود گرگ‌ها بیشتر در زمستان به روستا‌ها و گله‌ها نزدیک می‌شوند با همه این‌ها سوال این است ایا گرگ‌ها برای ما انسان‌ها خاصیتی هم دارند یا مضرند و همچنان سمبل بی رحمی حرص وآزند؟

مردی که گرگ‌ها را تیمار می‌کند

آقای یعقوبی مرد میانسالی است که چهره‌ای بشاش دارد و بار‌ها او را کنار گرگ‌ها دیده ام کار‌هایی که اوانجام می‌دهد شاید برای شما هم جالب باشد، اما قبل از هر چیز بهتر است کمی با منطقه‌ای که او در آن زندگی می‌کند آشنا شویم. اواهل روستای برنجان است منطقه‌ای که در نزدیکی پناهگاه حیات وحش بیستون قراردارد برای رسیدن به این روستا باید از مسیر کرمانشاه به کامیاران حرکت کرد پشت روستای برنجان رشته کوه‌های زیادی قرار دارد این رشته کوه‌ها زیستگاه اصلی گرگ خاکستری است گونه‌ای که در خطر انقراض است گذر این گرگ‌ها هر از گاهی مخصوصاً در شب به پایین کوه می‌افتد آن‌ها برای رسیدن به اطراف روستا و پیدا کردن غذا از جاده عبور می‌کنند خودرو‌های عبوری هر از گاهی به عمد یا ناخواسته با این حیوان برخورد می‌کنند و معمولاًگرگ‌ها یا تلف می‌شوند یا به شدت آسیب می‌بینند.

آقای مارابی که محیط‌بان پاسگاه محیطبانی برنجان است می‌گوید ۴۵ روز پیش ساعت حدود ۱۱ شب یکی از همیاران محیط زیست با من تماس گرفت که یک قلاده گرگ خاکستری زیر پلی که همین حوالی در حال ساخت است افتاده همان شب به محل رفتیم بدن گرگ کاملاً کوفته و پایش از چند ناحیه شکسته شده بود راستش اصلا فکر نمی‌کردیم این گرگ زنده بماند و بهبود پیدا کند پتویی رویش انداختیم و سه نفری آن را پشت ماشین قرار دادیم و به پاسگاه محیط بانی منتقل کردیم.

صبح روز بعد آقای یعقوبی را که همیار محیط زیست است خبر کردیم

اقای یعقوبی که علاقه خاصی به حیات وحش دارد می‌گوید برادرش هم که همیار محیط زیست بوده با اسلحه شکارچیان غیرمجاز از دست داده است او گرگ‌های زخمی را با هزینه شخصی عمل یا مدوا می‌کند البته در حین کار آمپول بی حس کننده برایشان تزریق می‌کند تا درد نکشند بعد از عمل و جا انداختن استخوان، پای گرگ‌ها را آتل بندی و بعد سرم مخصوص برایشان وصل می‌کند حالا بعد از ۴۵ روز گرگ پاشکسته ان شب آماده رهاسازی است این گرگ هنگامی که به کوهستان بازمی‌گشت هیچ اثری از شکستگی در پایش دیده نمی‌شد

آقای یعقوبی می‌گوید؛ این گرگ جوان است واستخوان پایش خوب جوش خورده است اوکه تا حالا ۷ گرگ را نجات داده است می‌گوید به گرگ‌ها علاقه خاصی دارد و از هیچ کمکی برای ان‌ها دریغ نمی‌کند

گستره جغرافیایی گرگ‌ها

گرگ حیوان درنده‌ای است که بومی نیم‌کره شمالی زمین است ودر گستره وسیعی از اوراسیا و آمریکای شمالی دیده می‌شود ان‌ها بیشترین پراکندگی جغرافیایی را در بین تمام سگ سانان دارند. گفته می‌شود این جانور نیای وحشی سگ است. یعنی سگ‌ها از نسل نوعی گرگ هستند که بین ۱۸ تا ۳۲ هزار سال پیش اهلی شده اند. تا کنون ۳۷ زیرگونه از گرگ شناسایی شده است.

آشنایی با این درنده‌ی طبیعت

گرگ حیوانی است که در طبیعت عمری حدود ۱۰ سال دارد و جزء گوشتخواران خستگی‌ناپذیر است و تا پنج کیلومتر می‌تواند شکار خود را دنبال کند

این حیوان سرعت پایینی دارد اما، می‌تواند ساعت‌های مداوم بدود و این توانایی را دارد که چیزی حدود شش کیلوگرم گوشت دریک روز مصرف کند که البته برای دو سه روز تغذیه اش کافی است ان‌ها به صورت گروهی زندگی می‌کند البته گرگ‌های پیر زندگی انفرادی را دوست دارند.

این حیوانات در زمره حیوانات متکامل و پیشرفته از نظر رفتاری محسوب می‌شوند چرا که سلسله مراتب را در گروه رعایت می‌کنند و گرگ باتجربه به عنوان ریس گروه بقیه را هدایت می‌کند

خطراتی که گرگ‌ها را تهدید می‌کند

رئیس محیط زیست شهرستان کرمانشاه می‌گوید در سال‌های اخیر ۱۵ تا ۲۰ گرگ خاکستری در استان کرمانشاه تلف شده است

از او می‌پرسم چه خطراتی بیشتر این حیوان را تهدید می‌کند؟ می‌گوید عوامل زیاداست. اما مهمترین آن‌ها تخریب زیستگاه است به عنوان مثال ساخت زیرگذر‌ها و روگذر‌هایی که بر روی جاده‌های حاشیه مناطقی که به زیستگاه حیات وحش نزدیک است یک عامل تهدید کننده برای ان‌ها محسوب می‌شود

از طرفی افزایش کشاورزی از دلایل از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی این نوع سگ‌سانان است اقای فلاحتی می‌گوید کشاورزان در زمین‌های زراعی برای از بین رفتن موش‌ها طعمه سمی قرارمی دهند، ولی در نهایت خیلی از روباه‌ها و خرگوش‌ها ان طعمه‌ها را می‌خورند ویا از موش‌های تلف شده تغذیه می‌کنند که در نهایت خود آنهاهم از بین می‌روند و همین باعث می‌شود غذای گرگ‌ها روز به روز کاهش یابد و ان‌ها را به محل زندگی انسان بکشاند

به گفته برخی محیط بانان تالاب هشیلان طعمه گذاری سمی کشاورزان برای موش‌ها در زمن‌های زراعی حتی باعث تلف شدن برخی از پرندگان مهاجری که از این موش‌های مرده تغذیه می‌کنند هم شده است

چند وقت پیش یکی از کشاورزان را که در حال طعمه گذاری بود دیدم که می‌گفت؛ من طعمه‌های سمی را در داخل سوراخ موش‌ها قرار می‌دهم و روی ان را با خاک مسدود می‌کنم تا آن‌ها نتوانند بیرون بیایند وباعث تلف شدن دیگر جاندارن شوند
از طرفی حمله سگ‌های گله به گرگ‌ها حیات این حیوانات را در معرض خطر قرار داده است همچنین در سال‌های اخیرشکار گرگ‌ها برای استفاده از پوست و فروش اینترنتی آن مرسوم شده است که خود عامل دیگری در کاهش جمعیت ان‌ها است
در نتیجه این عوامل گرگ‌ها به سمت روستا‌ها می‌آیند که گاه گاهی هم شاهد حمله آن‌ها به گله گوسفندان هستیم مشکل دیگر آگاهی نداشتن مردم و آموزش ندادن به آن‌ها در خصوص گرگ هاست چرا که مردم به طور سنتی از گرگ‌ها بیزارند و اگر شرایط محقق شود آن‌ها را از پا در می‌آورند، چون آن‌ها را حیواناتی مضر می‌دانند.

حمله‌های گرگ به گوسفندان در سال‌های اخیر

به یاد دارم چند سال پیش یک گرگ در منطقه ماهیدشت به چوپان و گله اش حمله کرده بود از ۱۰۰ راس گوسفند حدود ۱۲ تای آن‌ها راتلف کرد و لاشه گوسفندان در حالی که فقط ازناحیه گردن زخمی شده بودند میان گندم زار بود و چوپان برای گله گریه می‌کرد مردم محلی معتقدند گرگ حیوانی حریص است فقط یک گوسفند را با خود می‌برد در حالی که بقیه را می‌کشد

پارسال یک زن ۶۸ ساله گیلانغربی در دهستان ویژنان مشغول چرای گوسفندان بود که مورد حمله گرگ قرار گرفت او با چوب دستی با حیوان جنگید هر چند از ناحیه دو دست آسیب دید، ولی در نهایت گرگ را مجبور به فرار کرد.

بهار امسال که به میان دامداران منطقه سراب نیلوفر رفته بودم ان‌ها می‌گفتند از ترس گرگ شب تا صبح چشم روی هم نمی‌گذارند چرا که با هر غفلت گرگ‌ها به گله حمله ور می‌شوند.

اما واقعیت آن است که آنها به اطراف شهر‌ها هم می‌ایند به عنوان مثال اگر در شب به ارتفاعات طاق بستان در حوالی کرمانشاه بروید صدای زوزه آن‌ها را به خوبی می‌شنوید.

ایا گرگ فاییده‌ای هم برای ما انسان‌ها دارد

کارشناسان محیط زیست معتقدند برخلاف تصور عامه گرگ حیوانی مفید در طبیعت است و به نوعی پالایشگر طبیعت محسوب می‌شود تا جایی که آن‌ها به عنوان حیوان گوشتخوار در راس هرم غذایی طبیعت قرار دارند و نقش مهمی در ایجاد تعادل در اکوسیستم دارند.

برای روشن شدن موضوع بهتر است بدانیم گرگ‌ها شکارچیانی هستند که به واسطه حضور آن‌ها در طبیعت جانوران علفخوار محل زندگی خود را تغییر می‌دهند مثلاً آهو گیاهخوار است واز گیاهان و بوته درختان تغذیه می‌کند به واسطه حضور گرگ ان‌ها مجبور به تغییر محل زندگی خود هستند و همین باعث می‌شود پوشش گیاهی و جنگلی در ان منطقه دوباره رشد کند از طرفی می‌دانیم از بین رفتن پوشش گیاهی و مراتعی باعث وقوع سیلاب و فرسایش خاک می‌شود و می‌توان گفت گرگ‌ها به نوعی در جلوگیری از فرسایش خاک و وقوع سیلاب هم نقش مثبتی ایفا می‌کنند و به همین دلیل است که می‌گویند طبیعت خود را احیا می‌کند اگر دخالت‌های بیش از حد انسان‌ها اجازه دهد

از طرفی گرگ‌ها برای کشاورزی هم موجوداتی مفید محسوب می‌شوند چرا که جمعیت جوندگانی مثل موش و خرگوش را کنترل می‌کنند می‌دانیم موش‌ها در زمین‌های زراعی با خوردن ریشه گیاهانی مانند گندم و جو خسارات جبران ناپذیری به کشاورزان وارد می‌کنند.

اقای یوسفی کارشناس محیط زیست و مستند ساز می‌گوید: گرگ‌ها از گذشته‌ها از نظر پراکندگی درزیستگاه‌های مختلفی، چون جنگلها، تالاب‌ها وکوه‌ها زیست می‌کردند، اما با تخریب زیستگاه کار به جایی رسیده است که با کوچ گله به نواحی مختلف گرگ‌ها هم همراه ان‌ها به ان نواحی کوچ می‌کنند

همه این شرایط دست به دست هم می‌دهد تا جمعیت گرگ‌ها به سمت شکار دام‌های اهلی متمایل شوند پس تعجب نکنید اگر گفته می‌شود ما انسان‌ها با دست خود گرگ‌ها را به سمت خود هدایت می‌کنیم.

گزارشگر: پروین شهسواری